Lens flare và Ghosting là gì? Nếu bạn mới bắt đầu chụp ảnh, bạn có thể gặp vấn đề khi không thể chụp được những bức ảnh như ý muốn. Toàn bộ khung hình có thể trở nên trắng xóa, hoặc hoàn toàn đen, hoặc xuất hiện các mẫu không thể nhìn thấy bằng mắt thường trên màn hình. Đây không phải là vấn đề về thiết bị, mà có thể là các hiện tượng gây ra bởi đặc tính của máy ảnh hoặc ống kính. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giải thích nguyên nhân của các hiện tượng lens flare và ghosting, cháy sáng, viền tối, cách xử lý và cách tận dụng chúng.
Ảnh đầu tiên: Một tác phẩm tận dụng hiện tượng ghosting. Nguồn: PIXTA
Các hiện tượng ảnh hưởng đến chất lượng ảnh
Do đặc tính của máy ảnh và ống kính, các hiện tượng không mong muốn có thể xuất hiện trong ảnh. Một số ví dụ điển hình bao gồm:
- Flare (lóa sáng): Khi ánh sáng mặt trời quá mạnh, ảnh trông bị mờ nhạt.
- Ghosting (bóng ma): Ánh sáng xuất hiện dưới dạng vòng tròn, elip hoặc hình dạng khẩu độ trên khung hình.
- Vignetting (viền tối): Các góc ảnh trở nên tối.
- Blown-out highlights (cháy sáng): Các vùng sáng trở thành màu trắng tinh.
- Crushed shadows (bóng tối bị đè ép): Các vùng tối trở thành màu đen hoàn toàn.
Những hiện tượng này có thể làm giảm chất lượng ảnh, nhưng cũng có thể được ngăn chặn. Ngoài ra, chúng không hẳn là tiêu cực và có thể được sử dụng có chủ ý để làm nổi bật biểu cảm. Để kiểm soát các hiện tượng này, điều quan trọng là phải hiểu nguyên nhân và biện pháp khắc phục.
Hiện tượng gây ra bởi đặc tính ống kính
Ống kính máy ảnh có nhiều đặc tính quang học khác nhau gây ra một số hiện tượng nhất định. Chủ yếu bao gồm lóa sáng (flare) và bóng ma (ghosting). Hãy cùng xem xét chi tiết các đặc điểm của từng hiện tượng.
Lóa sáng (lens flare) là gì?
Lóa sáng (lens flare) là hiện tượng khi ánh sáng mạnh đi vào ống kính và bị tán xạ, khiến toàn bộ khung hình trông mờ sương. Điều này làm giảm độ tương phản của toàn bộ ảnh và làm mờ màu sắc, dẫn đến giảm chất lượng hình ảnh. Hiện tượng này đặc biệt dễ xảy ra trong điều kiện ngược sáng khi chụp về phía mặt trời, và được đặc trưng bởi toàn bộ ảnh trông trắng xóa và mờ. Lóa sáng có thể xảy ra khác nhau tùy thuộc vào loại và chất lượng của ống kính, nhưng nó có thể xảy ra với bất kỳ ống kính nào trong một số điều kiện nhất định.
Nguyên nhân gây ra lóa sáng?
Nguyên nhân chính của lóa sáng là khi một nguồn sáng mạnh như mặt trời đi trực tiếp vào ống kính. Ống kính được tạo thành từ nhiều thấu kính thủy tinh, và lóa sáng xảy ra khi ánh sáng bị phản xạ khuếch tán hoặc tán xạ bên trong ống kính. Khi ánh sáng mạnh đi vào mặt trước của ống kính, hình ảnh dễ mất độ rõ nét do các phản xạ lặp lại. Ngoài ra, nếu bề mặt ống kính bẩn hoặc có dấu vân tay, ánh sáng sẽ bị tán xạ và lóa sáng sẽ được tăng cường.
Cách ngăn chặn lóa sáng?
Biện pháp cơ bản để chống lại lóa sáng là sử dụng loa che ống kính (lens hood). Loa che ống kính ngăn ánh sáng không mong muốn từ các bên hoặc phía trên đi vào, giảm sự xuất hiện của lóa sáng. Nên mang theo loa che ống kính, đặc biệt khi chụp ngoài trời dưới ánh sáng mặt trời mạnh. Ngoài ra, chỉ cần thay đổi nhẹ hướng hoặc vị trí của máy ảnh cũng có thể hiệu quả.
Khi chọn ống kính, hãy chọn loại có lớp phủ thích hợp. Các biện pháp đã được áp dụng để giảm phản xạ bên trong và làm cho lóa sáng ít xảy ra hơn. Ngoài ra, luôn giữ bề mặt ống kính sạch sẽ và cố gắng tránh để lại dấu vân tay và bụi bẩn trên đó.
Bóng ma (Ghosting) là gì?
Bóng ma (ghosting) là hình ảnh ánh sáng dạng vòng tròn hoặc đa giác xảy ra khi ánh sáng được phản xạ bên trong ống kính. Giống như lóa sáng, đây là hiện tượng thường thấy trong các cảnh có nguồn sáng mạnh như ánh sáng mặt trời hoặc đèn đường vào ban đêm. Nguyên nhân của bóng ma tương tự như lóa sáng, nhưng bóng ma xuất hiện dưới dạng mẫu ánh sáng có hình dạng rõ ràng ở một phần cụ thể của ảnh, thay vì bao phủ toàn bộ khung hình.
Nguyên nhân gây ra bóng ma?
Nguyên nhân chính của bóng ma là sự phản xạ của ánh sáng trên nhiều bề mặt thủy tinh bên trong ống kính. Như đã đề cập, ống kính máy ảnh được tạo thành từ nhiều thấu kính, và ánh sáng được phản xạ ở mặt trước và mặt sau của mỗi thấu kính. Ống kính zoom, có số lượng thấu kính lớn, đặc biệt dễ xảy ra bóng ma do cấu trúc của chúng. Hình dạng của bóng ma cũng bị ảnh hưởng bởi hình dạng của khẩu độ máy ảnh: nếu khẩu độ tròn, vòng sáng sẽ tròn, và nếu là đa giác, vòng sáng sẽ là đa giác. Ngoài ra, nếu gắn bộ lọc, phản xạ sẽ xảy ra giữa bộ lọc và ống kính, điều này có thể làm tăng số lượng bóng ma.
Cách ngăn chặn bóng ma?
Cơ sở để ngăn chặn bóng ma là sử dụng ống kính có lớp phủ chống phản xạ thích hợp. Công nghệ lớp phủ chống phản xạ đã được cải thiện trong những năm gần đây, và các ống kính được thiết kế để ít xảy ra bóng ma hơn. Cũng quan trọng là sáng tạo với bố cục của bạn và tránh đặt các nguồn sáng mạnh vào khung hình. Nếu bạn thực sự muốn đưa nguồn sáng vào, chỉ cần thay đổi nhẹ góc của nguồn sáng cũng có thể giảm bóng ma. Cũng như việc ngăn chặn lóa sáng, sử dụng loa che ống kính cũng là một cách hiệu quả để ngăn chặn bóng ma.
Ngoài ra, việc xếp chồng nhiều bộ lọc có thể làm tăng bề mặt phản xạ và làm cho bóng ma dễ xảy ra hơn. Nếu bạn đang sử dụng bộ lọc, hãy thử tháo nó ra để xem có thay đổi gì không.
Sử dụng lóa sáng và bóng ma để tạo biểu cảm sáng tạo
Lóa sáng và bóng ma không chỉ là khuyết điểm, mà còn có thể được sử dụng để tạo ra các biểu cảm sáng tạo khi được kết hợp có chủ ý. Đặc biệt, chúng có thể được sử dụng như điểm nhấn khi bạn muốn tạo ra một bầu không khí kỳ ảo hoặc một ấn tượng đầy cảm xúc. Từ đây, chúng tôi sẽ giới thiệu các ví dụ về cách chúng được sử dụng trong các cảnh cụ thể.
Chân dung
Trong chân dung, lóa sáng và bóng ma có thể được sử dụng để tạo hiệu ứng kịch tính. Ví dụ, bằng cách đặt ánh sáng ngược cho chủ thể vào lúc hoàng hôn và đưa mặt trời vào khung hình, bạn có thể tạo ra một bầu không khí mơ màng với ánh sáng mềm mại nhảy múa xung quanh chủ thể. Bạn cũng có thể sử dụng ánh sáng viền (rim light) để vẽ đường viền của chủ thể, làm cho họ nổi bật so với nền và tạo ra một bầu không khí ấm áp.
Một tác phẩm tận dụng bóng ma và lóa sáng. Nguồn: PIXTA
Phong cảnh
Khi chụp bình minh và hoàng hôn, lóa sáng tạo ra bằng cách đưa mặt trời vào khung hình có thể tạo ra một cảnh quan kỳ ảo và bí ẩn. Bằng cách sử dụng bóng ma, bạn có thể làm cho ánh sáng trông kịch tính hơn và chụp ảnh phong cảnh thu hút cảm xúc. Vào những ngày sương mù hoặc nhiều mây, ánh sáng có thể được khuếch tán để tạo ra một cảnh quan bí ẩn hơn.
Một tác phẩm tận dụng bóng ma. Nguồn: PIXTA
Ảnh chụp nhanh (Snapshot)
Bạn có thể sử dụng lóa sáng và bóng ma để thêm điểm nhấn cảm xúc cho cuộc sống hàng ngày và cảnh quan trong các ảnh chụp nhanh. Ví dụ, bạn có thể tạo ra một bầu không khí hoài cổ bằng cách chụp trẻ em hoặc người dân trong bóng ngược sáng và tạo ra lóa sáng. Ngoài ra, khi chụp ở thành phố, bạn có thể thể hiện bầu không khí độc đáo của thành phố bằng cách chồng ánh sáng mặt trời phản chiếu trên cửa sổ kính của các tòa nhà và ánh sáng của đèn đường với bóng ma.
Một tác phẩm tận dụng bóng ma và lóa sáng. Nguồn: PIXTA
Hiện tượng xảy ra do lượng phơi sáng
Phơi sáng là một điểm rất quan trọng trong nhiếp ảnh. Tuy nhiên, có một giới hạn cho phạm vi sáng và tối mà cảm biến máy ảnh có thể chụp được (dải động), và các phần quá sáng sẽ bị cháy sáng, còn các phần quá tối sẽ bị đè ép thành màu đen. Hãy cùng xem xét kỹ hơn từng hiện tượng.
Cháy sáng (Blown-out highlights/Overexposure) là gì?
Cháy sáng là hiện tượng khi phơi sáng quá mức khiến các phần sáng của ảnh trở thành màu trắng tinh và mất chi tiết. Các phần vượt quá giới hạn độ sáng trên mà cảm biến có thể chụp sẽ xuất hiện màu trắng. Hiện tượng này đặc biệt dễ xảy ra khi chụp dưới ánh sáng mặt trời mạnh vào ban ngày hoặc khi có các nguồn sáng mạnh như đèn đường vào ban đêm. Một khi cháy sáng xảy ra, rất khó để khôi phục thông tin đã mất ngay cả trong quá trình xử lý hậu kỳ, vì vậy điều quan trọng là phải thực hiện các biện pháp khi chụp.
Tuy nhiên, nếu nhìn từ một góc độ khác, bạn có thể tận dụng đặc điểm của cháy sáng và sử dụng chúng để tạo ra tông màu sáng (high-key) trên nền trắng, như trong tác phẩm trên, để làm nổi bật chủ thể hoặc tạo ra một ấn tượng nhẹ nhàng, sảng khoái.
Một tác phẩm tận dụng cháy sáng. Nguồn: PIXTA
Giảm cháy sáng
Đặt bù phơi sáng về phía âm là hiệu quả để ngăn chặn cháy sáng. Bù phơi sáng làm giảm độ sáng tổng thể và giảm phơi sáng quá mức. Bạn cũng có thể sử dụng đo sáng ưu tiên vùng sáng hoặc đo sáng điểm để xác định phơi sáng dựa trên các vùng sáng, ngăn chặn cháy sáng ở các khu vực quan trọng. Để chụp ảnh nghiêm túc, chụp ở định dạng RAW có thể cho phép bạn chỉnh sửa các vùng sáng trong quá trình xử lý hậu kỳ.
Bóng tối bị đè ép (Crushed shadows/Black crush) là gì?
Bóng tối bị đè ép là hiện tượng khi các vùng tối trong ảnh trở thành màu đen hoàn toàn và mất chi tiết do phơi sáng thiếu. Cũng như cháy sáng, cảm biến máy ảnh có giới hạn tối thiểu cho độ tối mà nó có thể chụp, và bất kỳ thứ gì tối hơn sẽ được hiển thị thành màu đen. Hiện tượng này dễ xảy ra trong các tình huống thiếu sáng, như trong bóng râm, trong nhà tối, hoặc cảnh đêm, và khiến cho độ ba chiều và kết cấu của chủ thể bị mất. Giống như cháy sáng, bóng tối bị đè ép rất khó để khôi phục hoàn toàn ngay cả trong quá trình xử lý hậu kỳ, vì vậy điều quan trọng là phải thực hiện các biện pháp khi chụp.
Mặt khác, bằng cách làm tối nền và miêu tả chủ thể như một bóng đen, bạn có thể làm nổi bật màu sắc của bình minh hoặc hoàng hôn và tạo ra một hiệu ứng kịch tính, như trong tác phẩm trên.
Một tác phẩm tận dụng bóng tối bị đè ép. Nguồn: PIXTA
Giảm bóng tối bị đè ép
Để ngăn chặn bóng tối bị đè ép, hiệu quả là đặt bù phơi sáng về phía dương. Cũng như với cháy sáng, một phương pháp khác là sử dụng đo sáng điểm dựa trên các vùng tối. Một phương pháp khác là làm sáng hình ảnh bằng cách sử dụng nguồn sáng bổ sung như đèn flash hoặc ánh sáng, hoặc bằng cách phản chiếu ánh sáng với một tấm phản xạ. Nếu bạn chụp ở định dạng RAW, bạn có thể thực hiện bù trong quá trình xử lý hậu kỳ.
Nguyên nhân gây nhiễu và cách khắc phục?
Một hiện tượng khác liên quan đến phơi sáng là nhiễu, mà bạn nên lưu ý. Nhiễu là sự xáo trộn hạt, dạng hạt xuất hiện trong ảnh, và có thể trở nên đáng chú ý nếu độ nhạy ISO quá cao. Khi bạn muốn sử dụng tốc độ màn trập nhanh hơn trong một nơi tối, bạn có thể đặt độ nhạy ISO cao, nhưng trong những cảnh như vậy, đây là hiện tượng cần cẩn thận.
Nhiễu thường không phải là vấn đề với các máy ảnh ống kính đơn gần đây, nhưng nếu bạn muốn miêu tả chi tiết một cách rõ ràng, tốt nhất là chụp với giới hạn trên khoảng ISO3200 đến ISO6400. Ngoài ra, để đảm bảo đủ ánh sáng, cũng hiệu quả khi sử dụng ống kính có khẩu độ tối đa nhỏ hoặc sử dụng chân máy để giảm tốc độ màn trập.
Hiện tượng gây ra bởi cách sử dụng ống kính và máy ảnh
Nhiều hiện tượng khác nhau có thể xuất hiện trong ảnh tùy thuộc vào đặc tính của máy ảnh và ống kính như thiết bị và cách chúng được sử dụng. Ở đây, chúng tôi sẽ giới thiệu “viền tối” xảy ra tùy thuộc vào sự kết hợp của ống kính và máy ảnh và cách chúng được sử dụng.
Viền tối (Vignetting) là gì?
Viền tối, còn được gọi là vignetting, là hiện tượng làm tối các góc của ảnh. Trung tâm của ảnh sáng, nhưng các góc dần tối hơn, đôi khi thậm chí thành màu đen. Hiện tượng này đặc biệt dễ nhận thấy với ống kính góc rộng. Viền tối khiến ảnh bị đóng khung không chủ ý theo hình tròn, điều này có thể làm cho ảnh trông khác với ý định của bạn. Đây có thể là một vấn đề khi bạn muốn chụp một hình ảnh đồng đều trên toàn bộ khung hình, như trong nhiếp ảnh phong cảnh hoặc kiến trúc.
Nguyên nhân gây ra viền tối?
Có một số trường hợp điển hình gây ra viền tối. Đầu tiên, khi một ống kính APS-C được gắn vào máy ảnh DSLR full-frame, hình ảnh do ống kính chiếu ra (vòng tròn hình ảnh) nhỏ hơn kích thước cảm biến, và vùng ngoại vi có thể trở nên tối. Đây là viền tối gây ra bởi sự kết hợp của thiết bị.
Thứ hai, viền tối cũng có thể xảy ra khi sử dụng loa che ống kính. Nếu loa che ống kính bị nghiêng hoặc không được căn chỉnh chính xác, đặc biệt với ống kính góc rộng, một phần của loa sẽ được phản chiếu trong ảnh, tạo ra bóng ở vùng ngoại vi và gây ra viền tối.
Việc xếp chồng các bộ lọc cũng có thể là nguyên nhân. Khi nhiều bộ lọc được xếp chồng, các cạnh của bộ lọc giới hạn góc nhìn, và đặc biệt dễ hình thành bóng ở vùng ngoại vi của ống kính góc rộng.
Cách ngăn chặn viền tối?
Khi sử dụng loa che ống kính, hãy đảm bảo nó được gắn chính xác. Nếu nó không được gắn thẳng, nó có thể gây ra viền tối không mong muốn. Ngoài ra, loa che ống kính thường không được sử dụng khi chụp với đèn flash, vì chúng có thể tạo bóng.
Hãy cẩn thận khi sử dụng bộ lọc. Chọn các bộ lọc mỏng nhất có thể, và tránh xếp chồng nhiều bộ lọc dày. Sử dụng bộ lọc mỏng có thể giảm nguy cơ viền tối, đặc biệt khi sử dụng ống kính góc rộng.
Sử dụng viền tối trong nhiếp ảnh
Viền tối cũng có thể được sử dụng để tạo ra các bức ảnh retro, hiệu ứng hoài cổ, hoặc để nhấn mạnh chủ thể.
Ví dụ, viền tối có thể được sử dụng để thu hút ánh mắt vào trung tâm của ảnh và tập trung vào chủ thể. Trong chân dung, đặt chủ thể ở trung tâm và làm tối xung quanh một chút có thể thu hút sự chú ý vào người đó. Các góc tối do viền tối gây ra còn được gọi là hiệu ứng vignette, và có thể tạo ra một ấn tượng retro hoặc nghệ thuật. Ví dụ, nó là một biểu cảm tốt cho các chủ thể mang cảm giác thời đại, như đồ cổ, nội thất retro, và nội thất.
Hiểu đặc tính của ống kính và thực hiện các biện pháp
Bằng cách hiểu nguyên nhân của các hiện tượng như lens flare và ghosting, cháy sáng, và bóng tối bị đè ép, bạn có thể thực hiện các biện pháp để ngăn chặn chúng. Hãy ghi nhớ đặc tính của ống kính và cách sử dụng bù phơi sáng. Ngoài ra, khi bạn đã quen với việc chụp ảnh, việc cố ý kết hợp các hiện tượng này sẽ giúp mở rộng phạm vi biểu cảm của bạn.
Các ống kính đã chụp trong bài viết
Các ống kính Tamron đã tạo nên những bức ảnh ấn tượng trong bài viết:
- 16-30mm F/2.8 Di III VXD G2 (Model A064)
- 28-75mm F/2.8 Di III VXD G2 (Model A063)
- 50-300mm F/4.5-6.3 Di III VC VXD (Model A069)
- 28-300mm F/4-7.1 Di III VC VXD (Model A074)
- 90mm F/2.8 Di III MACRO VXD (Model F072)
